بخارای شریفبُخارایِ شَریف، نخستین روزنامه علمی و ادبی به زبان فارسی در آسیای مرکزی که از یکشنبه ۲۲ ربیع‌الاول ۱۳۳۰ تا ۲۳ محرم ۱۳۳۱ق/ ۱۱ مارس ۱۹۱۲ تا ۲ ژانویه ۱۹۱۳م در شهرستان کاگان (نزدیک بخارا) چاپ، و در منطقه منتشرمی‌شد. [۱]
Entsiklopediyai adabiy M t va san'ati Tochik، Dushanbe، ج۱، ص۳۰۹، ۱۹۸۸.
[۲]
Sharifzoda، K، ج۱، ص۹۰، X Oid ba ta'rikhi nakhustin r = znomai Tochik o n، ibid، ۱۹۹۸، nos۱-۶.
[۳]
Pa o vand، X Dzhadidskaya shakola i prosvetitel'skoe dvizhenie v Bukhare n، ج۱، ص۵۶ -۵۵، Guli morod، ۱۹۹۷.
[۴]
صدرهاشمی، محمد، تاریخ جراید و مجلات ایران، ج۲، ص۸-۹، اصفهان، ۱۳۶۳ش.
۱ - معرفی اجمالیسردبیر این نشریه، م.ت.جلال یوسف‌زاده و صاحب امتیاز آن، ک.ل.لیوین بود. بخارای شریف در ۴ صفحه منتشر می‌شد [۵]
Browne، E G، ج۱، ص۵۴، The Press and Poetry of Modern Persia، Los Angeles، ۱۹۸۳.
[۶]
صدرهاشمی، محمد، تاریخ جراید و مجلات ایران، ج۲، ص۸، اصفهان، ۱۳۶۳ش.
و زبان آن فارسی تاجیکی بود و نویسندگانش تلاش داشتند مطالب آن به گونه‌ای قابل فهم برای مردم فراهم آید. [۷]
Sharifzoda، K، ج۱، ص۹۰، X Oid ba ta'rikhi nakhustin r = znomai Tochik o n، ibid، ۱۹۹۸، nos۱-۶.
روزنامه در ۴ ماه نخست، هفته‌ای ۶ شماره و سپس هر هفته ۳ شماره منتشر می‌شد. [۸]
Sharifzoda، K، ج۱، ص۹۳، X Oid ba ta'rikhi nakhustin r = znomai Tochik o n، ibid، ۱۹۹۸، nos۱-۶.
[۹]
Pa o vand، X Dzhadidskaya shakola i prosvetitel'skoe dvizhenie v Bukhare n، ج۱، ص۵۶ -۵۵، Guli morod، ۱۹۹۷.
۲ - دلیل تأسیسفکر ایجاد چنین روزنامه‌ای، نخستین‌بار توسط میرزا سراج حکیم (شاعر و سیاح) و میرزا محیی‌الدین منصوری (بازرگان ثروتمند) مطرح گردید. ایشان با انگیزه فرار از عقب‌ماندگی سیاسی و اجتماعی بخارا و تبعیت از روزنامه‌هایی چون: ترجمان، حبل‌المتین، چهره‌نما، پرورش و...که در کابل، کلکته، مصر و...به چاپ می‌رسیدند، به فکر انتشار بخارای شریف افتادند؛ از این‌رو برای حمایت‌های مادی، متوجه لیوین، صاحب کارخانه پنبه شدند و پس از کسب پشتیبانی او، از حاکمان روس در منطقه (به شرط نظارت آنها بر چاپ روزنامه)، اجازه انتشار بخارای شریف را دریافت داشتند و سپس با دعوت از حیدر خواجه میر بدلف (مترجم روسها در منطقه) به عنوان نویسنده، میرزا جلال یوسف زاده از قفقاز (همکار جلیل محمدقلی‌زاده در نشر ملا نصرالدین) به عنوان سردبیر، و میرزا غفار (روشنفکر ایرانی) به عنوان ویراستار، کار خود را آغاز کردند. [۱۰]
Sharifzoda، K، ج۱، ص۹۰، X Oid ba ta'rikhi nakhustin r = znomai Tochik o n، ibid، ۱۹۹۸، nos۱-۶.
[۱۱]
Pa o vand، X Dzhadidskaya shakola i prosvetitel'skoe dvizhenie v Bukhare n، ج۱، ص۵۶ -۵۵، Guli morod، ۱۹۹۷.
۳ - جایگاه فرهنگیبخارای شریف خیلی زود به پایگاهی برای فرهنگ دوستان بخارا و سمرقند تبدیل شد و افزون بر میرزا جلال و میرزا سراج، نویسندگان دیگری چون فطرت، عینی، بهبودی و علیزاده، همکاری خود را با آن آغاز کردند و با این وسیله به انعکاس دیدگاه‌های نواندیشان و روشنفکران منطقه پرداختند. به گفته عینی، این روزنامه در تنویر افکار مردم بخارا خدمت شایانی مبذول داشت. [۱۲]
Entsiklopediyai adabiy M t va san'ati Tochik، Dushanbe، ج۱، ص۳۰۹، ۱۹۸۸.
[۱۳]
Sharifzoda، K، ج۱، ص۹۰، X Oid ba ta'rikhi nakhustin r = znomai Tochik o n، ibid، ۱۹۹۸، nos۱-۶.
[۱۴]
Pa o vand، X Dzhadidskaya shakola i prosvetitel'skoe dvizhenie v Bukhare n، ج۱، ص۵۶ -۵۵، Guli morod، ۱۹۹۷.
۴ - تعطیلی روزنامهانتشار چنین روزنامه‌ای با این ویژگی‌ها به مذاق امیر بخارا و حاکمان روس منطقه خوش نیامد و سرانجام پس از ۱۵۳ شماره به تقاضای نماینده سیاسی روسیه تزاری و به فرمان عالم خان منغیت تعطیل شد [۱۵]
Entsiklopediyai adabiy M t va san'ati Tochik، Dushanbe، ج۱، ص۳۰۹، ۱۹۸۸.
هرچند که این تعطیلی، همیشگی نبود و در دی ۱۳۷۰/ ژانویه ۱۹۹۲، با گذشت ۸۰ سال، بخارای شریف با کوشش مرکز فرهنگی آفتاب سغدیان در بخارا و به زبان فارسی تاجیکی، بار دیگر آغاز به انتشار کرد. [۱۶]
Sharifzoda، K، ج۱، ص۹۵، X Oid ba ta'rikhi nakhustin r = znomai Tochik o n، ibid، ۱۹۹۸، nos۱-۶.
۵ - فهرست منابع(۱) صدرهاشمی، محمد، تاریخ جراید و مجلات ایران، اصفهان، ۱۳۶۳ش. (۲) Browne، E G، The Press and Poetry of Modern Persia، Los Angeles، ۱۹۸۳. (۳) Entsiklopediyai adabiy M t va san'ati Tochik، Dushanbe، ۱۹۸۸. (۴) Pa o vand، X Dzhadidskaya shakola i prosvetitel'skoe dvizhenie v Bukhare n، Guli morod، ۱۹۹۷. (۵) Sharifzoda، K، X Oid ba ta'rikhi nakhustin r = znomai Tochik o n، ibid، ۱۹۹۸، nos۱-۶. ۶ - پانویس
۷ - منبعدانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «بخارای شریف»، شماره۴۵۴۵. |